Chronologie en periodisering
Inleiding
Wie zich zet tot het opschrijven van jaartallen over gebeurtenissen in het Oude Testament komt er snel achter dat hij zich bevindt in een dicht woud; slechts af en toe breekt er helder licht door, een pad is er niet en dicht struikgewas bemoeilijkt het voortgaan.
Veelzeggend is dat er onder geleerden die het Oude Testament bestuderen bepaald geen eenheid van gevoelen is over wanneer welke gebeurtenis heeft plaatsgevonden.
In dit stukje geven wij wat toelichting op de weg die we door dit woud gegaan zijn.
De problemen
Er staan verschillende genealogieën (geslachtsregisters) in de Bijbel, maar die moeten we niet benaderen met onze Westers analytische blik. Ze geven hoofdlijnen weer en zijn daardoor niet volledig; namen en generaties worden overgeslagen. Het woord ‘zoon’ kan ook gebruikt worden voor ‘nakomeling’ en een ‘zoon’ kan dus ook een kleinzoon of een achterkleinkind aanduiden. Ook komt het voor dat bijbelschrijvers een gebeurtenis uit het (verre) verleden benaderen vanuit hun eigen actualiteit, met als gevolg een vertekend beeld. Op grond hiervan trekken wij de conclusie dat er tot aan de geboorte van Abraham niets met zekerheid te zeggen valt over de datering van gebeurtenissen.
Maar ook daarna zijn de problemen nog lang niet verdwenen. Documenten waarin vorsten van de volken rondom Israël hun overwinningen claimen zijn door uitvergroting van hun eigen roemrijke daden historisch niet betrouwbaar en andere, objectieve documentatie ontbreekt. Soms gebruikt de Bijbel voor één en dezelfde periode verschillende aantallen jaren. Ook worden wel eens afgeronde en niet exacte jaartallen gebruikt. De Bijbel verhaalt daarnaast niet altijd chronologisch. Sommige na elkaar beschreven gebeurtenissen (bijvoorbeeld de regeerperiodes van de Rechters) kunnen gelijktijdig hebben plaatsgevonden. Bij de vermelde regeerperiodes van koningen moeten we in rekening brengen dat meer dan eens de troonopvolger al een aantal jaren co-regent was voordat zijn eigenlijke koningschap een aanvang nam; daardoor is het lastig vast te stellen wie precies hoe lang regeerde.
Enkele lichtpunten
Het bovenstaande betekent niet dat er alleen maar onzekerheid is wat betreft de jaartallen. Op grond van wat Oud-Testamentische geleerden ons aanreiken gaan we ervan uit dat de onderstaande gegevens vaststaan.
N.B. De jaartallen lopen uiteraard af, omdat dit alles plaatsvond vóór de geboorte van de HEER Jezus Christus.
722 verwoesting van Samaria 609 dood van koning Josia (2 Kon. 23: 29) 601* begin van de ballingschap 586/587 verwoesting van Jeruzalem – de tempel gaat in vlammen op 562 troonsbestijging van Ewil-Merodach (2 Kon 25: 27) 539 val van Babel 536 begin van de herbouw van de tempel te Jeruzalem
* met een onzekerheidsmarge van maximaal 2 jaar
Deze gegevens fungeren als lichtpunten in het dichte woud van de vragen omtrent de datering van de gebeurtenissen in het Oude Testament. Mede op basis van deze lichtpunten zijn we verder gegaan met het maken van chronologische keuzes, waarbij uiteraard absolute zekerheid niet verkregen kan worden. De vermelde jaartallen liggen ergens tussen ‘het is bijna zeker’ en ‘het zou toen en toen kunnen zijn’.
En de periode die daaraan vooraf ging – kan daar dan niets met zekerheid over gezegd worden? Dat wordt wel moeilijker, want hoe langer geleden, hoe groter de onzekerheid. Via de QR-codes kun je lezen wanneer wij gebeurtenissen gedateerd hebben.
We vermelden hier nog één gegeven dat vrij belangrijk is voor het begin van de koningentijd en waar we nagenoeg zeker van zijn. Dat is het begin van de regering van koning David in 1010 (1011).
Verantwoording van de keuzes
Voor het maken van keuzes zijn we te rade gegaan bij geleerden die de betrouwbaarheid van de Bijbel als Gods Woord erkennen. Dat uitgangspunt delen we. Dat betekent echter niet dat die geleerden het met elkaar eens zijn. We zijn ook niet klakkeloos achter hun opvattingen aangelopen, maar hebben wat zij ons voorhielden gewikt en gewogen en daarna gekozen wat ons het meest waarschijnlijk leek. Dat heeft tot gevolg dat iemand van mening met ons kan verschillen over een datering. Als je een keuze maakt kun je het fout hebben.
We lieten ons leiden door de chronologieën van de hoogleraren Whitcomb en Longman, wat we lezen in de Studie Bijbel Oude Testament en bij de publicaties van de Stichting Europese Apologetiek. Deze geleerden hebben deels archeologische en Bijbelse gegevens gecombineerd.
Gezien het bovenstaande eindigen we met het slot van Prediker als een soort disclaimer. Er komt geen eind aan het aantal boeken dat geschreven is, maar het belangrijkste dat een mens kan horen is “Heb ontzag voor God”.